PRACOWNIA poMOC » Jak rozpoznać bullying?

Dziś pierwszy września, już jutro dzieci i młodzież rozpoczynają kolejny rok szkolny. Z mojego punktu widzenia to idealny moment na przypomnienie dla dorosłych - nauczycieli, pracowników szkoły, rodziców jak rozpoznawać przejawy przemocy rówieśniczej.

Pracowałam w kilku szkołach jako psycholog szkolny, a obecnie wspieram młodzież w gabinecie psychologicznym i niestety nadal mam poczucie, że dość często dochodzi do bullyingu w szkole.

Wyjaśnię jednak na początku czym jest bullying. A jest to forma przemocy, w której jedna osoba lub grupa osób celowo, powtarzalnie i z premedytacją krzywdzi, poniża lub nęka inną osobę.

Może on przybierać różne formy, np.

Fizyczną – to bezpośrednie użycie siły fizycznej, takie jak bicie, popychanie, kopanie czy niszczenie rzeczy należących do ofiary.
Werbalną – polega na obrażaniu, wyśmiewaniu, grożeniu, szydzeniu, wyzywaniu lub poniżaniu za pomocą słów.
Relacyjną – ma na celu zniszczenie relacji społecznych ofiary, np. poprzez izolowanie jej, rozsiewanie plotek, manipulowanie przyjaźniami, wykluczanie z grupy.
Cyberbullying – bullying w Internecie, który obejmuje nękanie za pomocą mediów społecznościowych, e-maili, SMS-ów czy innych komunikatorów. Może to być np. rozsyłanie obraźliwych wiadomości, kompromitujących zdjęć lub filmów.

Celem takich działań jest wywołanie poczucia strachu, wstydu, bólu emocjonalnego lub fizycznego u ofiary.

Kluczowymi elementami bullyingu są:

nierówność sił (sprawca ma przewagę nad ofiarą)
systematyczność (atakowanie odbywa się wielokrotnie).

Bullying ma długotrwałe, negatywne konsekwencje zarówno dla ofiary, jak i sprawcy oraz osób, które obserwują takie sytuacje. Ofiary w wyniku bullyingu mogą cierpieć na problemy emocjonalne, psychiczne, fizyczne, a także na niskie poczucie własnej wartości, co sprawia, że jeszcze trudniej jest zgłosić się po pomoc do zaufanego nauczuciela, psychologa szkolnego, czy rodzica.

Bullying, czyli nękanie, często zaczyna się od subtelnych zachowań, które mogą być trudne do zauważenia, ale ich wczesne rozpoznanie może pomóc w zapobieganiu eskalacji problemu. Z tego powodu omówię pięć jego przejawów, które można dostrzec we wczesnym etapie:

1. Wykluczanie społeczne.

Jest to celowe ignorowanie lub wykluczanie ucznia z grupy rówieśników, co może być pierwszym sygnałem nękania. Dziecko, które jest wykluczane, często jest pomijane w rozmowach, zabawach czy wspólnych aktywnościach. Może to prowadzić do poczucia odrzucenia i samotności. Warto zwrócić uwagę na uczniów, którzy regularnie są izolowani od grupy.

2. Sarkazm i żarty kosztem ofiary.

Bullying często zaczyna się od złośliwych żartów, które są maskowane jako "żarty" lub "droczenie się". Ofiara może być regularnie naśmiewana za wygląd, ubrania, zachowanie czy zdolności. Jeśli dziecko często jest obiektem takich komentarzy, może to być pierwszy sygnał, że staje się celem nękania.

3. Kradzież lub niszczenie mienia.

Wczesnym przejawem agresji może być częste niszczenie lub zabieranie przedmiotów należących do ofiary, takich jak plecak, ubrania czy przybory szkolne. To może być subtelny sposób wyrażania władzy nad drugą osobą, a jednocześnie forma poniżenia. Jeśli dziecko często zgłasza zaginione lub uszkodzone rzeczy, może to wskazywać na wczesny etap bullyingu.

4. Złośliwe plotki i oszczerstwa.

Rozpowszechnianie negatywnych plotek na temat ucznia, które mają na celu zniszczenie jego reputacji, to kolejny znak wczesnej fazy nękania. Plotki mogą dotyczyć wyglądu, zachowania, życia rodzinnego czy relacji z innymi. Uczniowie, którzy są ofiarami takich działań, mogą odczuwać presję psychiczną i izolację.

5. Zmiana w zachowaniu ofiary.

Czasami ofiara zaczyna wykazywać zmiany w zachowaniu, takie jak unikanie szkoły, wycofanie się z aktywności, które wcześniej sprawiały jej radość, nagłe pogorszenie wyników w nauce czy nadmierna drażliwość. Takie zmiany mogą być wynikiem stresu związanego z nękaniem, nawet jeśli ofiara nie mówi o tym wprost.

Wczesne rozpoznanie tych objawów może pomóc nauczycielom, rodzicom i rówieśnikom podjąć działania, zanim bullying stanie się bardziej agresywny i trudniejszy do powstrzymania.

Drodzy uczniowie, nauczyciele i rodzice - życzę Wam spokojnego i przede wszystkim bezpiecznego roku szkolnego.

Autorka artykułu: Sylwia Lipińska-Wycisk

Kilka słów o przemocy rówieśniczej w szkole.